W dzisiejszych czasach nie jest problemem kupić w galerii lub wylicytować na aukcji upatrzone dzieło sztuki poza granicami kraju, a nawet na innym kontynencie. Wszystko to można zrobić, siedząc w fotelu w domowych warunkach, korzystając z internetu.

Powszechne są także sytuacje, w których z jakichś prywatnych przyczyn chcemy wywieźć obraz poza granice Polski.

Warto więc poznać warunki, które należy spełnić, aby legalnie przywieźć lub wywieźć z kraju dane dzieło sztuki. Przyjmując wiele uproszczeń na potrzeby poniższego artykułu, skupię się na aspektach związanych z transportem, zdobyciem ewentualnych pozwoleń i odpraw celnych.

Przywóz dzieł sztuki do Polski

Tu sprawa wydaje się teoretycznie dość łatwa. Gdy zapłacimy za wymarzony obraz, zostaje kwestia jego spakowania i wysłania do nas. W większości przypadków galerie czy domy aukcyjne korzystają z zewnętrznych firm, które tym się zajmują. Nie są to jednak tanie usługi. Często ten koszt przekracza wartość, jaką zapłaciliśmy za daną pracę. Proszę o tym pamiętać, szczególnie jeśli obraz ma duże wymiary, a cena zakupu była niska.

W przypadku zakupu poza granicami UE, sprowadzając obraz do Polski, dodatkowo należy opłacić należności celno-podatkowe. Zwracam uwagę na wartość celną towaru, która stanowi podstawę do naliczenia należności. Zgodnie z prawem powinna ona obejmować nie tylko koszt zakupu, ale też koszty związane z jego pakowaniem i transportem. Sam proces odprawy celnej realizowany jest przez pracowników firm kurierskich i współpracujących z nimi agencji celnych. Jeśli dokumenty i dane w nich zawarte są poprawne, trwa to kilka dni. Pracownicy urzędu celnego szczegółowo poddadzą kontroli dzieła o znacznej wartości, uznanych twórców. Wówczas proces odprawy celnej będzie trwał znacznie dłużej.

Przestrzegam przed próbami nielegalnego zaniżania wartości towaru. Przykładowo, jeśli kupiliśmy i zapłaciliśmy za coś 1 000 USD, a na liście przewozowym podamy wartość 100 USD, to w przypadku zniszczenia bądź zgubienia przesyłki zostanie nam zwrócona ta druga kwota.

Wywóz dzieł sztuki poza granice Polski

W większości przypadków obrazy, bo na nich się tu skupimy, można wywieźć z kraju. Obowiązujące przepisy w tej kwestii reguluje Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Akt prawny (sejm.gov.pl). Wynika z niej, że w przypadku obrazów, których wartość nie przekracza 40 000 PLN i nie są starsze niż 50 lat, nie trzeba posiadać pozwolenia na ich wywóz. W przeciwnym przypadku należy zdobyć pozwolenie. Zwracam uwagę, że oba warunki (wartości i wieku) muszą być spełnione łącznie. Różne są też progi wartości i wieku dla pozostałych technik malarskich, jak grafiki, akwarele, plakaty. Wniosek składa się w miejscowym wojewódzkim oddziale konserwatora zabytków. Należy przedłożyć wymaganą przepisami dokumentację. Tam pracownicy dokonają oględzin danego obrazu oraz sporządzą protokół. Następnie całość dokumentacji zostanie przekazana do Departamentu Ochrony Zabytków w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Finalnie pracownicy tego ministerstwa merytorycznie rozpatrzą wniosek i zdecydują o wydaniu pozwolenia.

Jednak brak obowiązku posiadania pozwolenia na wywóz obrazu ze względu na niską wartość czy wiek nie powoduje, że mogą one wyjeżdżać za granicę całkowicie bez żadnej kontroli. W przypadku wywozu obrazu o mniejszej wartości, jeżeli jego wywóz jest dokonywany bez pozwolenia ale jego cechy wskazują, że jego wywóz może wymagać pozwolenia, organy Straży Granicznej lub organ celny mogą zażądać od osoby dokonującej wywozu okazania dokumentu potwierdzającego fakt, że wywożony obraz nie wymaga pozwolenia. Dokumentami takimi mogą być m.in. oceny wskazujące czas powstania zabytku lub wyceny zabytku wykonane przez instytucję kultury wyspecjalizowaną w opiece nad zabytkami, rzeczoznawcę ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, podmiot gospodarczy wyspecjalizowany w zakresie obrotu zabytkami na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Należy tutaj zwrócić uwagę, że w praktyce posiadanie powyższych dokumentów może być nierzadko wymagane, gdyż funkcjonariusze Straży Granicznej i organów celnych nie posiadają szerokiej i specjalistycznej wiedzy z zakresu sztuki. Należy również pamiętać, że nawet jeżeli osoba posiada dokumenty, które wskazują, że obiekt nie wymaga pozwolenia, to w przypadku wątpliwości co do wiarygodności dokumentu organ Straży Granicznej lub organ celny może zatrzymać wywożony zabytek na czas niezbędny do ustalenia, czy wywóz zabytku mógł być dokonywany bez pozwolenia.

W praktyce nie jest więc łatwo wywieźć jakikolwiek obraz z naszego kraju. Dziś, kiedy głównie korzystamy z usług firm kurierskich, nadając tego typu przesyłkę, musimy podać jej zawartość. W przypadku wysyłki poza granice UE powinniśmy podać odpowiedni kod taryfy celnej. Wówczas automatycznie staje się ona przedmiotem zainteresowania Służby Celnej. Chcąc nawet wysłać obraz o znikomej wartości bądź wręcz namalowany przez dziecko, który miałby stanowić prezent dla kogoś z rodziny za granicą, zapewniam, że będzie on wstrzymany do dalszych wyjaśnień przez pracownika Urzędu Celnego.

Dlatego też przed wywozem dzieła sztuki należy zadbać o taką dokumentację. Zgodnie z przepisami na dokumentację uzupełniającą mogą składać się: oszacowanie wieku dzieła sztuki dokonane przez wyspecjalizowaną instytucję kultury lub zawodowy podmiot prywatny; oszacowanie wartości dzieła sztuki; faktura zawierająca dokładne informacje o dziele sztuki; wcześniejsze potwierdzenie wjazdu na terytorium Polski lub zezwolenie wydane przez organ zagraniczny.

Odpowiedzialność karna za nielegalny przewóz dzieł sztuki

Ustawodawca przewidział sankcję karną za wywóz zabytku bez wymaganego pozwolenia. Mowa o karze pozbawinia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Ponadto sąd może orzec przepadek zabytku, nawet w przypadku, gdy zabytek nie jest własnością sprawcy.

Jeśli potrzebujesz pomocy w tym zakresie, napisz na: kontakt@kupieobraz.pl lub zadzwoń pod numer:  459 119 505.